Rzeki

RZEKI

Każda rzeka to mniej lub bardziej skomplikowany system dopływów, stały prąd o różnej szybkości przepływu, ciągłe mieszanie się wód. Wszystko to powoduje na różnych odcinkach zmianę zbiorowisk roślinnych i zwierzęcych. Równocześnie jednak w każdej rzece spotykamy spokojniejsze zatoki, których świat roślinny i zwierzęcy często zbliżony jest do flory i fauny wód stojących.

Z punktu widzenia dominowania poszczególnych gatunków w każdej większej rzece wyróżniamy pięć krain rybnych:

1. Kraina pstrąga. Obejmuje potoki z czystą i zimną wodą o wartkim nurcie. Dno potoków jest skaliste i żwirowate. Gatunek wiodący – pstrąg potokowy. W strefie tej występuje również łosoś i troć.

2. Kraina lipienia. Rzeka jest tu jeszcze dużym potokiem o wartkim prądzie i dnie kamienisto-żwirowatym. Gatunki wiodące – lipień, kleń i świnka. Rzadziej spotykane – pstrąg, szczupak i okoń.

3. Kraina brzany. Rzeka staje się dość głęboka o ustalonych brzegach oraz dnie żwirowo-piaszczystym. Jest to strefa przejściowa od dużego potoku do koryta nizinnego. Gatunek wiodący – brzana. Ryby często spotykane -świnka, kleń, boleń, miętus, szczupak i okoń.

4. Kraina leszcza. Obejmuje rzeki lub odcinki rzek typowo nizinne, charakteryzujące się dość leniwym nurtem, dnem piaszczysto-mulistym oraz wodą nieco zmętnioną. Gatunek wiodący – leszcz, ale występują tu również licznie sandacz, brzana, płoć, szczupak, okoń oraz mniej licznie wiele innych gatunków ryb.

5. Strefa przyujściowa. Skład gatunkowy ryb zbliżony jest do „krainy leszcza”. W strefie tej okresowo występuje niewielkie zasolenie wody. Czasami wchodzą tu ryby morskie – flądra i aloza.

Przedstawiony podział jest oczywiście dość schematyczny, bowiem poszczególne krainy rybne przechodzą jedna w drugą stopniowo, a w niektórych rzekach rozróżniamy tylko dwie ewentualnie trzy strefy.

W wartkich potokach woda jest uboga w faunę stanowiącą pokarm ryb. W dolnej strefie krainy pstrąga, o zarośniętych brzegach, ryby odżywiają się dodatkowo fauną lądową strącaną z drzew przez wiatr. W krainie lipienia w dnie pojawiają się kiełże oraz larwy jętek, chruścików i ochotkowatych. Dolny bieg – to odcinek rzeki szczególnie obfitujący w pokarm rybny. Występują tu nie tylko larwy owadów, ale również mięczaki oraz pokarm roślinny nanoszony z pól przez wiatr. Wydłuża się też łańcuch pokarmowy, w którym drobne ryby karpiowate pozwalają żyć licznym drapieżnikom.

Ważnym czynnikiem rozmieszczenia ryb, oprócz pokarmu, jest ich zapotrzebowanie tlenowe. Zawartość tlenu w rzece maleje w kierunku od źródeł do ujścia. Według zapotrzebowania tlenowego ryb;, można podzielić na trzy grupy:

• ryby o dużym zapotrzebowaniu O2(7-10 mg/l) to pstrąg, lipień, świnka, kleń i miętus;

• ryby o średnim zapotrzebowaniu O2(5-8 mg/l) to płoć, brzana, okoń, szczupak i sandacz;

• ryby o małym zapotrzebowaniu O2(4-7 mg/l) to leszcz, karp, lin, karaś, jaź i sum.

W górnym, a niekiedy i średnim biegu rzeki granicą występowania poszczególnych gatunków ryb może być szybkość prądu. I tak: łosoś znosi maksymalną szybkość nurtu ok. 8 m/s, pstrągi – 4,4 m/s, świnka – 3,5 m/s, kleń -2,7 m/s, brzana – 2,4 m/s, leszcz – 0,65 m/s, lin – 0,5 m/s, karp – 0,4 m/s.

Poszukując ryb w rzece trzeba ciągle pamiętać, że odbywają one szereg wędrówek na krótszym lub dłuższym jej odcinku.

Poszczególne gatunki zagęszczają się np. na tarliskach, a wielu wędkarzy sądzi, że po odbyciu tarła ryby pozostają tam dłuższy czas. Pogląd niesłuszny, gdyż w miejscach tarlisk dość szybko wyczerpują się zasoby pokarmu i ryby muszą się rozproszyć w poszukiwaniu nowych żerowisk.

W czasie gwałtownego przyboru wód (najczęściej wiosną) sporo ryb ze średniego biegu rzeki znoszonych jest falą powodziową w dolne partie, a po opadnięciu poziomu wody ryby te starają się powrócić w swoje pierwotne rejony.

Wreszcie istotne znaczenie podczas późnojesiennego wędkowania może mieć rozpoznanie zimowiskowych wędrówek ryb. Ryby karpiowate szukają wtedy w rzece miejsc głębokich, zacisznych, położonych zawsze w pewnym oddaleniu od głównego nurtu.

Wśród „wędkarzy rzecznych” dość powszechnie panuje pogląd, że w wodach płynących jadłospis ryb jest bardzo różnorodny, trudniej zatem trafić tu na właściwą przynętę niż podczas wędkowania w jeziorach. Znowu, moim zdaniem, pogląd niesłuszny: również w rzece każdy gatunek ryby ma swój główny pokarm i zawsze grupuje się tam, gdzie jest go najwięcej. Oczywiście, kiedy zabraknie podstawowych składników, ryby zjadają „co się da”, ale tak dzieje się tylko w sytuacjach szczególnych. Aby w przypadku wątpliwości właściwie dobrać przynętę, trzeba po prostu dokonać sekcji żołądka ryby i przekonać się, jaki pokarm na danym łowisku stanowi podstawę jej pożywienia.

W wyborze właściwego łowiska podczas połowu poszczególnych gatunków ryb dopomóc może znajomość nurtu i dna. Główny nurt, o najszybszym prądzie, płynie najgłębszym miejscem koryta rzeki, przy czym linia nurtu jest zawsze kręta, a na skrętach tworzyć się mogą tzw. wsteczne prądy. W nurcie i poza nim najsilniejszy prąd występuje przy powierzchni, znacznie słabszy -przy dnie. Jeśli dno jest nierówne, tworzą się głębinowe prądy wirowe, sprzyjające wędkarzom, gdyż „szarpią” przynętę – co z reguły powoduje lepsze brania.

Szybkość prądu ma duży wpływ na tworzący się charakter dna rzeki:

Szybkość prądu (cm/s) Charakter dna rzeki
3- 20 muliste
20- 40 drobnopiaszczyste
40- 60 grubopiaszczyste
60-120 żwirowate
120-160 drobnokamieniste
160-300 grubokamieniste

W rzekach, w odróżnieniu od jezior, nie występuje okresowe uwarstwienie wody, która dzięki prądowi podlega tu systematycznemu mieszaniu. Wywiera to przede wszystkim duży wpływ na dość równomierne natlenienie wszystkich warstw w okolicy nurtu.

Częstym, choć krótkotrwałym zachwianiem warunków świetlnych, są zjawiska zmętnienia występujące najczęściej w okresie gwałtownych przy-borów wody i po każdym gwałtownym deszczu. Powoduje to zawsze u ryb pewien niepokój i utrudnienie w rozróżnianiu pobieranego pokarmu -dlatego jeszcze w kilkanaście godzin po ustąpieniu zmętnienia notujemy w rzece wzrost częstotliwości brań.

Rozwój roślin w rzekach zależy przede wszystkim od prędkości prądu. Roślinność podwodna i o liściach pływających rozwija się bujnie w tych miejscach, gdzie szybkość prądu nie przekracza 1,5 m/s, a roślinność wynurzona rośnie dopiero przy szybkości prądu nie przekraczającej 0,2 m/s.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *